Je zelfbeeld is simpel gezegd: het beeld wat je van jezelf hebt. Of te wel het beeld dat een kind van zichzelf heeft. Door de huidige maatschappij kan het zo zijn dat bij de gedachte aan zelfbeeld, enkel gedacht wordt aan uiterlijke kenmerken. Er wordt vergeten dat zelfbeeld veel meer is dan het uiterlijk. Je zelfbeeld is het beeld dat iemand heeft over zowel innerlijke als uiterlijke kenmerken. Het zijn gedachten en overtuigingen, alles dat het kind heeft meegemaakt, vormt het zelfbeeld.

Evalien ter Beek – BOOSTKids.

Het is hierbij belangrijk te noemen dat het hier niet gaat om de feitelijke informatie van hoe het kind eruit ziet of hoe hij is. Het gaat hier om de mening over hoe hij of zij denkt over het eigen uiterlijk en innerlijk. 

Negatief zelfbeeld

Een negatief zelfbeeld betekent dat je kind zichzelf als minder inschat, dan dat hij/zij daadwerkelijk is. Het kan de eigen sterke kanten en positieve punten niet goed benoemen en voelen, en verliest zichzelf  constant in het vergelijken met anderen. Deze vergelijking is lastig, omdat er door het negatieve zelfbeeld niet objectief gekeken wordt en het kind zich meestal minder vind dan diegene met wie hij of zij zich vergelijkt. Constant negatief over jezelf te denken zorgt ervoor dat dit wordt geloofd door het kind. 

Het negatief denken over zichzelf kan op verschillende gebieden voor lastige situaties zorgen. Als een kind op school wordt getoetst, en wordt beoordeeld met een cijfer. En er zijn al negatieve gedachten over zijn/haar intelligentie die in zijn/haar hoofd rond spoken, heeft dit invloed op de prestaties op school. Als er dan een keer een minder goed cijfer gehaald wordt, wordt de negatieve gedachten alleen maar sterker en sterker. Het gevolg is dat een kind zich dom voelt op school, maar ook tijdens zijn/haar tennisles, of dansklas. Het zelfbeeld wordt door dit gedrag alleen maar negatiever en het vertrouwen in zichzelf blijft afnemen.

Gevolgen van een negatief zelfbeeld

Het kan zijn dat een kind met een negatief zelfbeeld, veel bevestiging nodig heeft van de mensen om hen heen om sociaal te zijn, of nieuwe dingen aan te gaan. Ook kan het zijn dat een kind, controle uit gaat oefenen op situaties waar hij nog geen controle op voelt te hebben. Dit kan zich uiten in:

• Manipulatie (van de ouders)
• Enorme huilbuien
• Buitensporig boos gedrag
• Jaloezie binnen het gezin
• Extreem aangepast gedrag (pleasen) zodat andere hem aardig vinden
• Afzondering van gezinsleden en vrienden
• Zich volledig storten op school werk of een sport of hobby.

Het ervaren van succes door het bovenstaande in te zetten, zorgt ervoor dat het kind zich goed kan voelen over zichzelf, en hij/zij voelt zich bijvoorbeeld voor korte duur eindelijk wel slim. Dit is vaak van korte duur doordat de overtuiging: “Ik ben dom”, als de waarheid kan voelen voor een kind en daardoor in zijn/haar hoofd blijft hangen. 

Vertekend zelfbeeld

Een vertekend zelfbeeld ontstaat vaak vanuit een negatief zelfbeeld, waarbij een kind minder vertrouwen in zichzelf heeft. Hoe je over jezelf denkt, dus je zelfbeeld, heeft niet veel te maken met hoe je eruit ziet of wat je allemaal hebt bereikt. Het heeft alles te maken met hoe je denkt over je uiterlijk en hoe je denkt over wat je hebt bereikt. Je kent vast mensen die ongeveer hetzelfde hebben gedaan of bereikt in hun leven, of die ongeveer hetzelfde lichaam/uiterlijk hebben. En toch kan een van deze mensen zeer tevreden met zichzelf zijn en een positief zelfbeeld hebben. Terwijl de ander negatief over zichzelf denkt, en een negatief zelfbeeld heeft. 

Gevolg van een vertekend zelfbeeld

Gevolgen van een vertekend zelfbeeld zijn; dat een kind in een neerwaartse spiraal terecht kan komen, en zijn/haar zelfbeeld steeds negatiever wordt.

Een positiever zelfbeeld voor je kind

Het is super belangrijk dat een kind allereerst beseft dat zijn/haar zelfbeeld groter is dan alleen het uiterlijk, kleding, kapsel etc. Ga in gesprek met je kind over de verschillen tussen mensen, dieren, bomen, planten etc. En benoem hoe fijn het is dat we allemaal andere kwaliteiten hebben. Ga samen met je kind eens na, welke bijzondere kwaliteiten hij of zij heeft. Vraag je kind elke dag wat zijn of haar goede kwaliteiten zijn en hoe deze kwaliteiten hem/haar vandaag hebben geholpen. Als ouder is het belangrijk dat je niet in de valkuil stapt, en denkt dat je kind iets moet hebben bereikt vandaag, of dat hetgeen wat een kind heeft gedaan altijd voor een ander moet zijn. Een aantal voorbeelden van iets wat een kind gedurende de dag kan hebben gedaan, met zijn/haar goede kwaliteiten zijn bijvoorbeeld:

• Een tekening gemaakt voor een vriendje
• De hond geknuffeld
• Zichzelf rust gegund door even muziek te gaan luisteren
• Eigen grenzen aangegeven.

De invloed van jou als ouder op het zelfbeeld van je kind

Als ouder heb jij ook invloed op het zelfbeeld van je kind. Ga eens na hoe jij je kind onzeker maakt. Dit kan zijn doordat je bijvoorbeeld vaak zegt: “pas op, kan vallen”. Of “schiet nou eens op, met jou duurt alles zo lang!”

Wees je bewust van jouw woorden, en het effect hiervan op kinderen. En formuleer vervolgens je zinnen op zo’n manier dat je het zelfvertrouwen van een kind niet schaad en liever nog, dat je het zelfvertrouwen vergroot. En zodat je ook nog eens het doel bereikt van de communicatie. Je kan bijvoorbeeld er voor kiezen om gewoon een keer niets te zeggen als je kind in een ‘gevaarlijke’ situatie zit. (Uiteraard dien je als ouder zorg te dragen voor de mentale en fysieke veiligheid van een kind.) Of je zegt: “Zou je naast mij willen komen lopen? Dat vind ik gezelliger!”.

Als ouder geef jij het voorbeeld, dus ook jij mag stoppen met jezelf te vergelijken met andere mensen om je heen. Onthoud hierbij ook dat jouw perfect niet het perfect is van een ander, stop met vergelijken en focus je op dingen die jou echt gelukkig maken. Niet omdat ze een negatief zelfbeeld oplossen, maar omdat ze een gevoel van verbinding geven. Focus je op dingen die je later met trots aan je kinderen of kleinkinderen kan vertellen, op dingen die over jou verteld worden wanneer je er niet meer bent.